Ti piangerò sempre − mi senti −
da solo, in Paradiso

I
Girerà altrove le linee
Della mano, il Destino, come un manovratore
Per un attimo acconsentirà il Tempo

E come altrimenti, visto che si amano gli uomini.

Il cielo darà forma alle nostre viscere
E l’innocenza colpirà il mondo
Con l’acre nero della morte.

II

Piango il sole e piango gli anni che verranno
Senza di noi e canto gli altri passati
Se veramente sono

Confidenti i corpi e le barche che sbattono dolcemente
Le chitarre che accendono e spengono sotto le acque
I «credimi» e i «non»
Ora nel vento ora nella musica

E le nostre mani, due piccole bestie
Che furtive cercavano di salire l’una sull’altra
Il vaso di brezza negli aperti cortili
E i frammenti di mare che ci seguivano
Fin dietro le siepi e sopra i muri a secco
L’anemone che si depose nella tua mano
E tremò tre volte il viola tre giorni sopra le cascate

Se tutto questo è vero io canto
La trave di legno e l’arazzo quadrato
Alla parete, la Gorgone con i capelli sciolti
Il gatto che ci guardò nel buio
Bambino con la croce vermiglia e l’incenso
Nell’ora che sull’impervia scogliera scende la sera
Piango la veste che sfiorai e fu mio il mondo.

III

Così parlo di te e di me

Perché ti amo e nell’amore so
Entrare come Plenilunio
Da ogni parte, per il tuo piccolo piede nelle lenzuola sconfinate
So sfogliare gelsomini − e ho la forza
Sopita, di soffiare e di portarti
Attraverso passaggi luminosi e segreti porticati del mare
Alberi ipnotizzati con ragnatele inargentate

Di te hanno sentito parlare le onde,
Come accarezzi, come baci,
Come sussurri il «cosa» e il «sì»
Tutt’intorno alla gola, alla baia
Sempre noi la luce e l’ombra

Sempre tu la piccola stella e sempre io l’oscuro natante
Sempre tu il porto e io il faro di destra
Il molo bagnato e il bagliore sopra i remi
In alto nella casa con i rampicanti
Le rose intrecciate, l’acqua che si fa fredda
Sempre tu la statua di pietra e sempre io l’ombra che cresce
Tu l’imposta accostata, io il vento che la apre
Perché ti amo e ti amo
Sempre tu la moneta e io l’adorazione che le dà valore:

Tanto la notte, tanto l’urlo nel vento
Tanto la goccia nell’aria, tanto il silenzio
Tutt’intorno il mare despota
L’arcata del cielo con le stelle
Tanto il tuo più piccolo respiro

E ormai non ho altro
Tra le quattro pareti, il soffitto, il pavimento
Se non l’urlo che è tuo e mi colpisce la mia voce
L’odore che è il tuo e s’infuriano gli uomini
Perché non sopportano quel che non hanno
Provato ed è loro straniero, è presto, mi senti
È presto ancora in questo mondo amore mio

Per parlare di te e di me.

Odisseas Elitis nella traduzione di Paola Maria Minucci. Da “È presto ancora”, Donzelli, 2011

Θά πενθώ πάντα —μ’άκοος;— γιά σένα,
μόνος, στον Παράδε

I
Θα γυρίσει άλλοΰ τις χαρακιές
Της παλάμης, η Μοίρα, σαν κλειδοΰχος
Μια στιγμή θα συγκατατεθεΐ ο Καιρός

Πως αλλιώς, άφοΰ αγαπιούνται οί ανθρωποι

Θα παραστήσει ο ουρανός τα σωθικά μας
Και θα χτυπήσει τόν κόσμο ή αθωότητα
Μέ τό δριμύ τοΰ μαύρου τοΰ θανάτου.

II
Πενθώ τόν ήλιο και πενθώ τα χρόνια πού έρχονται
Χωρίς εμάς και τραγουδώ τ’ αλλα πού πέρασαν
Έάν είναι αλήθεια

Μιλημένα τα σώματα καί οί βάρκες πού έκρουσαν γλυκά
Οί κιθάρες πού αναβόσβησαν κάτω από τα νερα
Τα «πίστεψέ με» καί τα «μή»
Μια στόν αέρα, μια στή μουσική

Τα δυό μικρα ζώα, τα χέρια μας
Πού γύρευαν ν’ ανέβουνε κρυφα τό ένα στό αλλο
‘Η γλάστρα μέ τό δροσαχί στις ανοιχτές αυλόπορτες
Καί τα κομμάτια οί θάλασσες πού ερχόντουσαν μαζι
Πάνω απ’τις ξερολιθιές, πίσω απ’τούς φράχτες
Την άνεμώνα πού κάθισε στο χέρι σου
Κι έτρεμε τρεις φορές το μώβ τρεις μέρες πάνω άπο τούς καταρράχτες

Έάν αυτά είναι άλήθεια τραγουδώ
Το ξύλινο δοκάρι καί το τετράγωνο φαντό
Στον τοίχο, τη Γοργόνα μέ τά ξέπλεκα μαλλιά
Τη γάτα πού μάς κοίταξε μέσα στά σκοτεινά
Παιδί μέ το λιβάνι καί μέ τον κόκκινο σταυρό
Την ώρα πού βραδιάζει στών βράχων το άπλησίαστο
Πενθώ το ρούχο πού άγγιξα καί μοΰ ήρθε ο κόσμος.

III
“Ετσι μιλώ γιά σένα καί γιά μένα

Επειδή σ’ άγαπώ καί στήν άγάπη ξέρω
Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος
Άπο παντού, γιά το μικρό το πόδι σου μές στ’ άχανή σεντόνια
Νά μαδάω γιασεμιά —κι έχω τή δύναμη
Αποκοιμισμένη, νά φυσώ νά σέ πηγαίνω
Μέσ’ άπο φεγγερά περάσματα καί κρυφές τής θάλασσας στοές
‘Υπνωτισμένα δέντρα μέ άράχνες πού άσημίζουνε

Ακουστά σ’ έχουν τά κύματα
Πώς χαϊδεύεις, πώς φιλάς
Πώς λές ψιθυριστά το «τί» καί το «ε»
Τριγύρω στο λαιμό στον όρμο
Πάντα εμείς το φώς κι ή σκιά

Πάντα εσύ τ’ άστεράκι καί πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενο
Πάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά
Το βρεμένο μουράγιο καί ή λάμψη επάνω στά κουπιά
Ψηλά στο σπίτι μέ τίς κληματίδες
Τά δετά τριαντάφυλλα, το νερό πού κρυώνει
Πάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα καί πάντα εγώ ή σκιά πού μεγαλώνει
Το γερτό παντζούρι εσύ, ο άέρας πού το άνοίγει εγώ

Επειδή σ’ αγαπώ καί σ’ αγαπώ
Πάντα εσύ το νόμισμα κι εγώ η λατρεία πού το εξαργυρώνει:

Τόσο η νύχτα, τόσο η βοή στον άνεμο
Τόσο η στάλα στον αέρα, τόσο η σιγαλιά
Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική
Καμάρα τ’ ουρανού μέ τ’ άστρα
Τόσο η ελάχιστη σου αναπνοή

Πού πιά δέν έχω τίποτε άλλο
Μές στούς τέσσερις τοίχους, το ταβάνι, το πάτωμα
Νά φωνάζω απο σένα καί νά μέ χτυπά η φωνή μου
Νά μυρίζω απο σένα καί ν’ αγριεύουν οί άνθρωποι
Επειδή το αδοκίμαστο καί το απ’ αλλού φερμένο
Δέν τ’ αντέχουν οί άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ’ ακοϋς
Είναι νωρίς ακόμη μές στον κόσμο αυτόν αγάπη μου

Νά μιλώ γιά σένα καί γιά μένα.

Οδυσσέας Ελύτης, da “Οδυσσέας Ελύτης, Το Μονόγραμμα”.

Odisseas Elitis (1911-1996) è una delle voci più rappresentative della poesia contemporanea. Nel 1940 ha pubblicato la prima raccolta poetica Orientamenti. Nel 1943 esce Sole il Primo e nel 1945 Canto eroico e funebre per il sottotenente caduto in Albania. Dopo un lungo periodo di silenzio e un soggiorno a Parigi, esce nel 1959 Dignum Est, forse la sua opera più significativa. Da allora non ha mai cessato di scrivere e pubblicare: la raccolta di saggi e prose Carte scoperte (1974), le Elegie di Oxòpetra (1991), il secondo volume di saggi e prose Carte bianche (1992), A occidente del dolore (1995), Da presso (1998). Nel 1979 l’Accademia di Svezia gli assegna il premio Nobel per la letteratura. Di Elitis la Donzelli editore ha pubblicato l’antologia dell’intera sua opera È presto ancora (2000, 2011), le prose poetiche La materia leggera. Pittura e purezza nell’arte contemporanea (2005), Monogramma nel mondo (2006). Un’opera di saggistica su Odisseas Elitis Un europeo a metà a cura dio Paola Maria Minucci e Christos Bintoudis è uscita sempre con Donzelli nel 2010.